Twierdza w Srebrnej Górze
Obrona granic państwa przez zamki średniowieczne przystosowane do innego sposobu prowadzenia wojny, do innej siły ogniowej, w wieku XVII, a przede wszystkim XVIII, była już tylko teoretyczna. Silny ogień artyleryjski radził sobie bez trudu z ceglanymi murami. Wznoszone w XVI/XVII wieku systemy bastionowe też nie spełniały swojej roli. Strategia wojny wymagała innych umocnień. W takich okolicznościach zaczęły powstawać twierdze.
Kiedy cały Dolny Śląsk został już opanowany przez Prusy, król Fryderyk II (1712-1786) postanowił umocnić granice swego poszerzonego państwa, zapobiec ewentualnemu wtargnięciu nieprzyjaciela. Został wzniesiony wielki łańcuch twierdz od Szczecina przez Głogów, Wrocław, Brzeg i Koźle. Na przedpolu tych punktów obrony zlokowano twierdzę w Kłodzku, ufortyfikowano miasta Nysę i Świdnicę. W rejonie obecnej Srebrnej Góry znajdowała się łatwa do sforsowania przez armię wroga przełęcz (587 m n.p.m.). Na to właśnie miejsce padł wybór wzniesienia twierdzy, której zadanie polegać miało na ryglowaniu przejścia.
W ten sposób mała śląska miejscowość zmieniła funkcję, bo SREBRNA GÓRA to dawna osada górnicza, gdzie – jak poświadcza dokument książkowy – kopano kruszec srebrny. Srebro wydobywano tu aż po wiek XVI, a zupełny zanik górnictwa nastąpił dopiero w czasie wojen trzydziestoletnich (1618-1648), kiedy miasteczko został do szczętu splądrowane i zniszczone. Ożywiło się dopiero po rozpoczęciu wznoszenia twierdzy w latach 1763-1777. Lecz budowa tego olbrzymiego obiektu sztuki obronnej niosła z sobą dla okolicznej ludności bolesne nieraz wyrzeczenia; musieli wziąć czynny udział w jej realizacji z rozkazu królewskiego, a dla zachowania tajemnicy otoczono ich ścisłą kontrolą. Każdy podejrzany o szpiegostwo zostawał aresztowany. Prace były prowadzone w szybkim tempie. Po trzech latach wzniesiono centralną część – tzw. dzieło – fortecy, a potem następne elementy zespołu, jak położony na pn.-zach. fort rogowy z prowadzącą doń krytą drogą, silny fort zwany ostrogiem, koszary, dom dla oficerów i całą masę innych budynków. O wielkości tego zamierzenia niech świadczy fakt, iż kosztowało ono 1 680 000 talarów, z czego miejscowa ludność wniosła blisko 70 000.
Twierdza jeszcze obecnie budzi grozę swą potęgą, grubością i wyniosłością murów, swą kubaturą. Ciągnące się korytarze, kazamaty, pomieszczenia na załogę, magazyny, pochylnie do wyciągania armat na platformy, kamienne mury bastionów z małymi okienkami strzelniczymi, zachowały dawny wygląd.
Dzieje twierdzy nie były jednak zbyt dramatyczne. Nie toczyły się tu nigdy krwawe boje. W roku 1806 wojska Napoleona wkroczyły na Śląsk. Po upadku Kłodzka Francuzi przystąpili do oblężenia Srebrnej Góry, lecz zaraz po pierwszych atakach do oblegającej armii przyszło zawiadomienie o podpisanym rozejmie.
Zmiana techniki wojennej doprowadziła wreszcie do decyzji (w roku 1867) rozbrojenia twierdzy. Wzniesiona wielkim wysiłkiem Srebrna Góra stała się nieprzydatna militarnie. Od rewolucji lipcowej 1830 roku aż do sławnego roku 1848, Wiosny Ludów, pełniła ona rolę więzienia dla wszystkich, którzy walczyli o wolność pod sztandarami rewolucji. Więziono tu demokratyczną młodzież niemiecką, sprzeciwiającą się absolutyzmowi pruskiemu. Członkowie Młodych Niemiec odsiadywali w jej kazamatach swe kary. Tu przebywał dziennikarz i działacz, popularyzator wiedzy o Śląsku, Wilhelm Wolff, a znany niemiecki poeta, Fryderyk Deuter, czekał na wyrok śmierci, zamieniony później na lżejszą karę.
W czasie ostatniej wojny władze hitlerowskich Niemiec zlokalizowały tu Oflag VIII B dla jeńców polskich. Stąd trzech polskich oficerów, mimo stałego nadzoru i straży, zbiegło i przedarło się przez pół okupowanej Europy, aby dotrzeć do Brygady Karpackiej i walczyć pod Tobrukiem.
Zachowała się też pewna opowieść, wg której w roku 1945, kiedy to faszystowska Rzesza dobiegła swego niesławnego końca, do twierdzy pod ochroną oddziałów SS wwieziono kolumnę ciężarówek wyładowanych jakimiś skrzyniami. Po nocnym postoju odjechały. Przywieziony ładunek ponoć został w kazamatach.
Lecz Srebrna Góra to nie tylko wielka twierdza, to także bardzo malownicze miasteczko z dwiema ulicami: Letnią, której fasady główne zwrócone są na południe i Zimową, od północy; miasteczko pełne uroczych małych domków, często z ciekawą dekoracją klasycystyczną, z kościołem parafialnym wzniesionym w latach 1729-1731, otoczone wspaniałym pejzażem Gór Sowich.
Opracował: Babinicz
Zdjęcia Wratislaviae Amici dolny-slask.org.pl
Źródłem informacji jest: Krajowa Agencja Wydawnicza RSW,,Prasa-Książka –Ruch W-A .Panorama turystyczna D.Ś.
