Jesteś niezalogowany
NOWE KONTO

Polski Deutsch

      Zapomniałem hasło/login


ä ß ö ü ą ę ś ć ł ń ó ż ź
Nie znaleziono żadnego obiektu
opcje zaawansowane
Wyczyść

 
 
 
 
Samolot B-17
1
 
 
 
 
  ID: 529511

1945 - Festung Oppeln



 
Od czasu zatrzymania się sowieckiej ofensywy pod Warszawą do stycznia 1945 r. Niemcy przy maksymalnym wykorzystaniu ludności cywilnej, intensywnie i na szeroko zakrojoną skalę, rozbudowywali swój system obrony między Wisłą i Odrą, którego istotnym elementem była Festung Oppeln (twierdza Opole).

Miasta-twierdze i miasta-punkty oporu

Przygotowania do obrony Opola jako miasta-twierdzy objęły zarówno samo miasto, jak i jego przedpola. Wokół miasta powstały dwa pierścienie umocnień: wewnętrzny oraz ...
Od czasu zatrzymania się sowieckiej ofensywy pod Warszawą do stycznia 1945 r. Niemcy przy maksymalnym wykorzystaniu ludności cywilnej, intensywnie i na szeroko zakrojoną skalę, rozbudowywali swój system obrony między Wisłą i Odrą, którego istotnym elementem była Festung Oppeln (twierdza Opole).

Miasta-twierdze i miasta-punkty oporu

Przygotowania do obrony Opola jako miasta-twierdzy objęły zarówno samo miasto, jak i jego przedpola. Wokół miasta powstały dwa pierścienie umocnień: wewnętrzny oraz zewnętrzny o długości około 85 km. Jego zadaniem było niedopuszczenie do bezpośredniego ostrzeliwania miasta ogniem artylerii polowej. Pierścień ten przebiegał na północy wzdłuż Małej Panwi (od jej ujścia do Odry aż do Jeziora Turawskiego ), a na wschodzie okrążał Ozimek, skręcając stąd na południowy zachód. Po stronie południowej przechodził on przez Daniec, Dąbrowice, Falmirowiece, Malinę, Chrzowice i Chrząszczyce, a następnie skręcał w kierunku północno-zachodnim, okalając Komprachcice i dochodząc przez Chróścinę i Wrzoski do Żelaznej, gdzie kończył się jego obwód.

Do obrony tego pierścienia przewidziano - oprócz jednostek ze składu twierdzy Opole - trzy dywizje piechoty, dla których zgromadzono na miejscu zapasy żywności na sześciomiesięczny okres obrony. Pierścień ten umocniony był ostrogami fortecznymi (betonowymi schronami bojowymi) z dwuosobową załogą, zasiekami z drutu kolczastego oraz rowami przeciwczołgowymi.

Prawobrzeżna część wewnętrznego pierścienia obrony (na wschód od Odry) otaczała miasto półkolem, biegnąc przez Wróblin, Gosławice, Kolonię Gosławicką, Grudzice i Groszowice. Po stronie południowej pierścień ten, omijając wyspę Bolko, skręcał na zachód, gdzie opierał się o kanał Ulgi aż po jego ujście do Odry, a następnie przebiegał zachodnim brzegiem rzeki, zamykając obwód na wysokości Czarnowąs.

Od 1 października 1944 r. załogą twierdzy dowodził płk Friedrich Albrecht von Pfeil. Podległe mu oddziały, których skład jest znany tylko częściowo, mogły liczyć ogółem około 10 tysięcy żołnierzy. Dla sił tych zgromadzono w Opolu zapasy amunicji i żywności na rok obrony.
Rajd Armii Czerwonej pod Opole

Według pierwotnych planów sowieckich nowa ofensywa na obszarze między Wisłą a Odrą miała rozpocząć się już w grudniu 1944 r. Przesunięto ją najpierw na 9 stycznia 1945 r., a ostatecznie rozpoczęła się dopiero 12 stycznia. Opóźnienia te miały związek z krytyczną dla zachodnich aliantów sytuacją militarną na przełomie 1944 i 1945 r., gdy wojskom niemieckim udało się odnieść przejściowy sukces w Ardenach.

Stalin celowo podjął decyzję o opóźnieniu ofensywy, aby pogłębić trudności Anglosasów. Przewrotność Stalina obróciła się ostatecznie przeciwko jego własnym wojskom, ponieważ - jak wykazuje płk Stańczyk - fakt późniejszego rozpoczęcia ofensywy zaciążył negatywnie na jej przebiegu: nagła zmiana warunków pogodowych po 11 stycznia 1945 r. uniemożliwiła planowane wykorzystanie sowieckiej 2. Armii Lotniczej, mające wspierać z powietrza ofensywne działania wojsk lądowych.

W ramach rozpoczętej 12 stycznia 1945 r. ofensywy pierwsze jednostki sowieckiego 1. Frontu Ukraińskiego przekroczyły 19 stycznia przedwojenną granicę polsko-niemiecką, wkraczając na teren Śląska Opolskiego. W dniach 19-20 stycznia jednostki 52. Armii sowieckiej zdobyły Byczynę, a w dniach 19-21 stycznia oddziały 3. Armii Pancernej Gwardii opanowały Gorzów Śląski. W dniach 21-22 stycznia wojska sowieckie zdobyły Namysłów, Kluczbork i Wołczyn. 20 stycznia sowieckie jednostki powietrzno-desantowe gwardii przystąpiły do walk o Olesno, które ostatecznie opanowano 22 stycznia.

21 stycznia wojska sowieckiego 31. Samodzielnego Korpusu Pancernego zdobyły Strzelce Opolskie, a następnego dnia sowiecka 2. Dywizja Kawalerii Gwardii opanowała m.in. Ujazd, Leśnicę i Górę Św. Anny.

Po stoczonych w nocy z 22 na 23 stycznia ciężkich walkach jednostki sowieckiej 3. Armii Pancernej Gwardii (część 54. Brygady Pancernej z 7. Korpusu Pancernego) i 21. Armii ogólnowojskowej (120. Dywizja Piechoty ze 117. Korpusu Piechoty) zdobyły Ozimek, broniony przez oddziały Wehrmachtu, Volkssturm i żołnierzy łotewskich. W ten sposób naruszony został zewnętrzny pierścień obrony twierdzy Opole (Festung Oppeln). W tym samym czasie (23 stycznia) sowieckie jednostki pancerne opanowały również Gogolin.

Zatrzymani na Odrze

17 stycznia 1945 r., w obliczu zbliżającej się ofensywy sowieckiej, rozpoczęto po raz pierwszy ewakuację cywilnej ludności Opola. Już wówczas była ona spóźniona, a na dodatek prowadzono ją bardzo opieszale. 20 stycznia ponowiono wezwanie do opuszczenia prawobrzeżnej dzielnicy Stare Miasto. W ciągu trzech dni opuściło wówczas miasto około

59 tys. mieszkańców; na miejscu pozostało tylko około sześciuset ludzi niezdolnych do podróży lub marszu. Z powodu niedostatku środków transportowych większa część ludności musiała ewakuować się pieszo, a tymczasem pod miastem pojawiły się już pierwsze jednostki sowieckie. Z terenu Opola ewakuowano również zatrudnionych tutaj jeńców z obozu

w Łambinowicach (wielu z nich padło po drodze z wycieńczenia i zimna lub od kul eskorty). Ewakuowano także więźniów z miejscowego więzienia oraz z funkcjonujących na terenie Opola 27 obozów pracy przymusowej.

Na terenie Opola przebywał w tym czasie nowo mianowany dowódca niemieckiej Grupy Armii "A", feldmarszałek Ferdinand Schörner. 21 stycznia spotkał się on tutaj z ministrem uzbrojenia i produkcji wojennej III Rzeszy Albertem Speerem oraz sekretarzem stanu w Ministerstwie Komunikacji Juliusem Dorpmüllerem. Na wieść o zbliżaniu się sowieckich jednostek pancernych, Schörner pośpiesznie opuścił miasto, rozkazując miejscowemu garnizonowi bronić się do ostatniego żołnierza. Ówczesny komendant twierdzy Opole płk von Pfeil nie widział jednak możliwości długotrwałej obrony miasta i - nie znajdując innego honorowego wyjścia ze swojej beznadziejnej sytuacji - popełnił samobójstwo w nocy z 21 na 22 stycznia.

Wieczorem 22 stycznia dowódca niemieckiej 4. Armii Pancernej gen. Fritz Gräser, któremu podporządkowano operacyjnie załogę twierdzy opolskiej, anulował rozkaz o obronie twierdzy do ostatniego żołnierza, wydając nowe dyspozycje, zgodnie z którymi w przypadku wystąpienia groźby okrążenia bądź silnego naporu wojsk sowieckich, garnizon opolski miał opuścić prawobrzeżną część miasta i bronić rejonu Opola na lewym brzegu Odry. Kolejnym komendantem twierdzy opolskiej został płk Lothar Berger.

W dniach 22-23 stycznia 1945 r. dotarły w rejon Opola, okrążając miasto od północy i wschodu, duże siły sowieckie, złożone z dwóch korpusów pancernych gwardii (6. i 7. z 3. Armii Pancernej Gwardii), dwóch dywizji piechoty gwardii (15. i 58. z 34. Korpusu Piechoty Gwardii 5. Armii Gwardii), jednej dywizji piechoty (118. z 34. Korpusu Piechoty Gwardii) oraz korpusu piechoty (117. Korpus Piechoty z 21. Armii). Część tych sił przeprawiła się już wówczas przez Odrę w rejonie wsi Żelazna (7 km na północ od miasta).

23 stycznia 1945 r. doszło do pierwszych walk na linii wewnętrznego pierścienia obrony miasta: pod Zakrzowem i Groszowicami oraz wzdłuż linii kolejowej Kluczbork-Jełowa-Opole. W reakcji na ostrzelanie przez czołgi sowieckie rejonu w pobliżu mostów na Odrze, niemieckie oddziały burzące, przydzielone z Grupy Armii "A", bez uprzedniego powiadomienia dowództwa twierdzy, wysadziły tego dnia oba mosty drogowe przez Odrę w Opolu. Skomplikowało to sytuację broniących Opola oddziałów niemieckich, które w szczególności nie mogły z tego powodu otrzymać wzmocnienia w postaci dziewięciu niszczycieli czołgów, wyładowanych w Komprachcicach i znajdujących się już w drodze.

Dowództwo twierdzy przystąpiło w tym czasie do budowy nowej linii obronnej na zachodnim brzegu Odry, na którą zamierzano wycofać jednostki garnizonu opolskiego.

Tymczasem do walk o Opole włączyły się następne jednostki sowieckie ze 117. Korpusu Piechoty 21. Armii ogólnowojskowej. W nocy z 23 na 24 stycznia wojska sowieckie, atakując od strony południowo-wschodniej, opanowały Nową Wieś Królewską, a następnie przeniknęły stąd do centrum miasta, opanowując m.in. stację kolejową Opole Główne. Inna część sił sowieckich przypuściła atak od strony północno-wschodniej, z zadaniem osiągnięcia brzegu Odry w rejonie Zakrzowa. Nad ranem prawobrzeżna część Opola była już całkowicie opanowana przez wojska sowieckie, które 24 stycznia w godzinach przedpołudniowych zajęły również wyspę Bolko.

Z resztek sił niemieckich, które wycofały się z prawobrzeżnej części Opola, utworzona została grupa bojowa "Oppeln" pod dowództwem płka L. Bergera. Od 2 lutego, na mocy rozkazu feldm. Schörnera, obroną lewobrzeżnej części Opola (Zaodrza, Półwsi i Szczepanowic ) dowodził mjr Matthias Wensauer. Obszarowi temu nadano status twierdzy, a ściślej: obszaru umocnionego jako twierdzy zastępczej.

W późniejszym czasie wojska sowieckie poczyniły pewne postępy na zachodnim brzegu Odry, stwarzając groźbę okrążenia sił niemieckich, broniących lewobrzeżnej części Opola. 5 lutego 1945 r. wojska sowieckie zdobyły Grodków, zwracając się następnie stamtąd na południe, w kierunku Nysy i Strzelina. Dzień wcześniej zaczęły się ciężkie walki o Brzeg, który został ostatecznie opanowany przez Sowietów w dniu 6 lutego.

Mimo zajęcia prawobrzeżnej części Opola i uchwycenia przyczółków na zachodnim brzegu Odry, wojska sowieckie nie zdołały jednak przełamać odrzańskiej linii obrony niemieckiej. Energiczne działania dowództwa niemieckiej Grupy Armii "A" i 4. Armii Pancernej spowodowały zatrzymanie wojsk prawego skrzydła i centrum sowieckiego 1. Frontu Ukraińskiego na linii Odry w całym pasie od Ścinawy do Opola. W pierwszych dniach lutego 1945 r., na mocy rozkazu naczelnego dowództwa Armii Czerwonej, wojska 1. Frontu Ukraińskiego wstrzymały działania ofensywne, przechodząc do obrony. Ofensywa sowiecka ruszyła ponownie dopiero 15 marca 1945 r.

W tekście wykorzystano: Damian Tomczyk: „Przełamanie linii Odry przez Armię Radziecką na Śląsku Opolskim”, Damian Tomczyk: „Wyzwolenie Opola w 1945 roku”, [ w: ] „Opole. Monografia miasta”, Henryk Stańczyk: „Od Sandomierza do Opola i Raciborza”, Zbigniew Kowalski: „ Powrót Śląska Opolskiego do Polski”.
,

Nacierające od 15 marca wojska 1. Frontu Ukraińskiego osaczają broniącą linię Odry Grupę Korpuśną "Schlesien" pod dowództwem generała kawalerii Rudolfa Koch-Erpacha. Tym samym w okrążeniu jest pozostała w lewobrzeżnym Opolu załoga majora Wensauera.
19 marca dostaje ona rozkaz wyrwania się z kotła i odwrotu na zachód. Tylko 300 żołnierzy pod dowództwem Wensauera ma pozostać, by osłaniać linię kolejową Opole - Wrocław, gdyż dowództwo niemieckie liczy, że wykona kontratak po Odrę.
19 marca Niemcy wycofują się z lewobrzeżnego Opola drogą na Komprachcice. Wensauer broni odcinku linii kolejowej w Szczepanowicach do wieczora 20 marca.
Pokaż więcej Pokaż mniej
 

  • Data: 1944
    komentarze: 4
    Zbombardowany budynek hotelu Hucha, stał niegdyś naprzeciwko Muzeum ...
  • Data: 1944-10-02
    komentarze: 1
    Brawurowa nieznana szerzej akcja Armii Krajowej w Opolu.
  • Data: 1944-10-21
    komentarze: 4
    Rozkaz dotyczący warunków wprowadzenia do twierdz oddziałów 6. ...
  • Data: 1945-01
    komentarze: 1
    Niemieckie samochody zaparkowane na ul. Powolnego przy widocznym ...
  • Data: 1945
    komentarze: 0
    Ta zrujnowana działaniami wojennymi kamienica była hotelem "Pod ...
  • Data: 1945
    komentarze: 5
    Opolski Ratusz w kilka dni po zdobyciu miasta przez Rosjan.
  • Data: 1945
    komentarze: 0
    Kamienica nr 11 przy skrzyżowaniu Rynku z ul. Koraszewskiego. ...
  • Data: 1945
    komentarze: 1
    Tak zakończył swe istnienie Pomnik żołnierzy 23 Rezerwowego Pułku ...
  • Data: 1945
    komentarze: 10
    Zrujnowana ul. Książąt opolskich widziana w kierunku Rynku. Na ...
  • Data: 1945
    komentarze: 0
    Zrujnowana narożna kamieniczka nr 32.
  • Data: 1945
    komentarze: 0
    Powojenny stan ul. Krakowskiej. Widok z okolicy Placu Wolności ...
  • Data: 1945
    komentarze: 0
    Ruiny przy skrzyżowaniu ul. Krakowskiej i Franciszkańskiej.
  • Data: 1945
    komentarze: 0
    Zrujnowany budynek "Europy".
  • Data: 1945
    komentarze: 0
    Zniszczone kamienice południowej pierzeji Rynku. Na zdjęciu widać ...
  • Data: 1945
    komentarze: 1
    Zgliszcza gmachu Sądu Krajowego i Rejonowego. Zdjęcie wykonano ...
  • Data: 1945
    komentarze: 1
    Powojenna panorama Zaodrza. Większość budynków widocznych na zdjęciu ...
  • Data: 1945
    komentarze: 0
    Zniszczone, barokowe kamienice nr 30 i 31 z pierzeji południowej. ...
  • Data: 1945
    komentarze: 3
    Zdjęcie wykonane zostało ze wschodniej pierzeji Rynku, spod ratusza. ...
  • Data: 1945
    komentarze: 2
    Płonąca ruina sali koncertowej Hotelu Forms - widok z dzisiejszej ...
  • Data: 1945
    komentarze: 0
    Zrujnowana zabudowa ul. Krakowskiej w miejscu dochodzącym do pl. ...
  • Data: 1945
    komentarze: 4
    Zrujnowana ulica Książąt Opolskich. Na zdjęciu widać żołnierzy ...
  • Data: 1945
    komentarze: 2
    Jeże - stalowa przeszkoda mająca za zadanie spowolnienie czołgów ...
  • Data: 1945
    komentarze: 1
    "Opole zniszczone w 1945 w czasie działań wojennych" . Zdjęcie ...
  • Data: 1945
    komentarze: 1
    "Opole zniszczone w 1945 w czasie działań wojennych".
  • Data: 1945
    komentarze: 0
    Zrujnowana ulica Krakowska, widziana z pl. Wolności. Autor: Leonard ...
  • Data: 1945
    komentarze: 0
    Widok ze wschodniej części Placu Wolności w stronę początku ulicy ...
  • Data: 1945
    komentarze: 1
    Widok z placu Wolności w stronę małej ulicy Krakowskiej.
  • Data: 1945
    komentarze: 2
    Kadr przedstawia wysadzony most spacerowy na Wyspę Bolko. Widok ...
  • Data: 1945
    komentarze: 0
    Zrujnowana ul. Reymonta niedługo po zdobyciu Opola. Na ulicy widoczny ...
  • Data: 1945
    komentarze: 0
    Polscy milicjanci na opolskim rynku. W tle widoczny wlot ul. św. ...
  • Data: 1945
    komentarze: 1
    Narożnik Książąt Opolskich i Kominka, sąsiednie w prawo do historycznego ...
  • Data: 1945
    komentarze: 1
    Zrujnowany po wojnie budynek księgarni św. Krzyża. W tle widoczne ...
  • Data: 1945
    komentarze: 1
    Kamienica nr 5 zniszczona przypadkowo18 grudnia 1944 roku przez ...
  • Data: 1945
    komentarze: 1
    Jedno z dwóch jak dotąd znane zdjęcie pozostałości po wysadzonym ...
  • Data: 1945
    komentarze: 0
    Archiwalne zdjęcie dokumentujące Opole z 1945 roku Leonarda Olejnika ...
  • Data: 1945-01-23
    komentarze: 0
    KIERUNEK WRÓBLIN - FRAUENDORF 1945 Po przeprawieniu i przegrupowaniu ...
  • Data: 1945-02
    komentarze: 0
    Szczyt gmachu dworca kolejowego Opole Główne. Zdjęcie wykonano ...
  • Data: 1945-02
    komentarze: 2
    Gmach dworca kolejowego Opole Główne. Zdjęcie wykonano najprawdopodobniej ...
  • Data: 1945-02
    komentarze: 5
    W 1945 hotel po lewej pozostał w stanie nienaruszonym, dlaczego ...
  • Data: 1945-02-13
    komentarze: 0
    Ciekawy opis pod zdjęciem, bowiem do tej pory znaliśmy inny, tylko ...